سولانا: هرآنچه باید در مورد توکن و بلاک چین Solana بدانید!

با رشد انفجاری بازار رمزارزها، موضوع مقیاس‌پذیری، کارمزد پایین و سرعت پردازش بالا در بلاک‌چین بیشتر از همیشه اهمیت یافته است. سولانا یکی از معدود پروژه‌هایی است که موفق شده برای این سه چالش حیاتی، راه‌حل‌های نوآورانه و متفاوت ارائه کند، تا جایی که بسیاری از فعالان کریپتو سولانا را “اتریوم قاتل” می‌دانند. سرعت تراکنش کمتر از یک ثانیه، کارمزد تقریبا صفر، و زیرساخت قدرتمند فنی، سولانا را تبدیل به گزینه‌ اول بسیاری از توسعه‌دهندگان، پروژه‌های دیفای، NFT و سرمایه‌گذاران نموده است.

تاریخچه و معرفی تیم توسعه

سولانا در سال ۲۰۱۷ توسط یک تیم پیشکسوت در حوزه سیستم‌های توزیع‌شده تأسیس شد. آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko)، بنیان‌گذار و مدیرعامل اصلی، سال‌ها در شرکت‌های بزرگی مانند کوآلکام و در زمینه بهینه‌سازی سیستم‌های ارتباطی فعالیت داشته است. اولین وایت‌پیپر پروژه در فوریه ۲۰۱۸ منتشر شد و شبکه اصلی (Mainnet) در مارچ ۲۰۲۰ راه‌اندازی گردید.

تیم توسعه سولانا تلفیقی از متخصصان حوزه شبکه، رمزنگاری، مهندسی نرم‌افزار و اقتصاد است که شفافیت و تمرکز بالایی در توسعه متن‌باز دارند و دفتر مرکزی سولانا لبز (Solana Labs) در سان‌فرانسیسکو قرار دارد.

سرمایه‌گذاران مطرح نظیر Multicoin Capital، Foundation Capital و Andreessen Horowitz نیز از پشتیبانان سولانا بوده‌اند.

معماری فنی سولانا

الگوریتم اجماع Proof of History (PoH)

مبتکرانه‌ترین بخش سولانا، الگوریتم اثبات تاریخ (Proof of History) است که تایم‌استمپ (زمان‌نگاری) تراکنش‌ها را به صورت رمزنگاری‌شده قبل از ورود به بلاک چین انجام می‌دهد. برخلاف مکانیسم کلاسیک اثبات کار و اثبات سهام که تراکنش‌ها را به صورت بلادرنگ پردازش می‌کنند، PoH ترتیب تراکنش‌ها را مستقل از زمان شبکه تعیین و ثبت می‌نماید. این نوآوری باعث حذف تأخیر در همگام‌سازی گره‌ها و تسریع پردازش بلاک‌ها می‌شود.

ساختار بلاک‌چین و شبکه

شناسه‌های تراکنش با استفاده از تایم‌استمپی که PoH تولید می‌کند به صورت موازی (parallel) پردازش می‌شوند. سولانا دارای بیش از ۲۰۰۰ گره اعتبارسنج (validator) و هزاران گره آرشیوی (archiver) است که به غیرمتمرکزسازی و مقاوم بودن شبکه در برابر سانسور و حملات کمک می‌کند.

تکنولوژی‌های مکمل

• Tower BFT: پیاده‌سازی خاصی از الگوریتم تحمل خطای بیزانس است که به سولانا اجازه می‌دهد به سرعت بلاک‌ها را اعتبارسنجی کند.
• Gulf Stream: مکانیزمی برای ارسال سریع‌تر تراکنش‌ها به گره‌ها که با انتقال پیش‌دستانه (forwarding) جلوی ایجاد صف طولانی را می‌گیرد.
• Sealevel: فناوری اجرای موازی قراردادهای هوشمند و تراکنش‌ها روی شبکه.
• Turbine: تقسیم داده‌ها به بسته‌های کوچکتر برای افزایش سرعت انتقال اطلاعات.
• Cloudbreak و Archivers: مدیریت موثر پایگاه داده و بایگانی اطلاعات بلاک‌چین به صورت لایه‌ای و مقیاس‌پذیر.

مزایای سولانا نسبت به سایر بلاک‌چین‌ها

• سرعت فوق‌العاده بالا: ظرفیت بیش از ۷۰۰۰۰ تراکنش در ثانیه (tps) با تأخیر حدود ۴۰۰ میلی‌ثانیه.
• کارمزد نزدیک به صفر: میانگین هزینه هر تراکنش کمتر از ۰.۰۰۰۲ دلار.
• قابلیت مقیاس‌پذیری بی‌نظیر: نیازی به لایه‌های دوم (Layer 2) و شاردینگ ندارد.
• پشتیبانی قوی از قرارداد هوشمند موازی (Parallel Smart Contracts): برنامه‌ها می‌توانند همزمان اجرا شوند و تداخل نداشته باشند.
• سطح بالای تمرکززدایی: علی‌رغم فشارها و حملات، جامعه گسترده‌ای از اعتبارسنج‌ها دارد.
• قابلیت بهینه‌سازی برای دیفای، NFT و بازی‌های Blockchain-based.
• پشتیبانی توسعه‌دهندگان از زبان برنامه‌نویسی Rust و C.
• زیرساخت مناسب برای پروژه‌های بزرگ با ترافیک بالا:‌ مانند Radium، Serum، Orca و بسیاری از بازارهای NFT مشهور.

 معایب و چالش‌های سولانا

• حملات DDOS گذشته: در دو سال اخیر، سولانا چندین بار دچار اختلال و قطع مقطعی شبکه به دلیل حملات توزیع یافته شده که هر بار کمتر از ۲۴ ساعت برطرف شد اما به اعتماد عمومی کمی لطمه زد.
• نیاز به سخت‌افزار قدرتمند برای اعتبارسنج‌ها: اداره یک نود کامل سولانا سخت‌افزار حرفه‌ای و هزینه‌بر می‌خواهد.
• غیرمنتاز بودن نسبت به برخی پروتکل‌های حریم خصوصی: سولانا برخلاف تورچین یا مونرو، حریم خصوصی تراکنش‌ها را به صورت پیش‌فرض ندارد.
• تسلط نسبی تیم توسعه بر روند تصمیم‌گیری‌ها (در مقایسه با اتریوم)
• گستردگی بیش از حد پروژه‌ها و خطر شت‌کوین‌ها: رشد سریع پروژه‌ها روی سولانا گاهی باعث ورود توکن‌ها و پروژه‌های نامعتبر می‌شود که سرمایه‌گذاران باید دقت بیشتری داشته باشند.
• امکان انحصاری شدن توسط اعتبارسنج‌های بزرگ در آینده (البته با توجه به رشد نودهای مستقل، این ریسک رو به کاهش است).

کاربردهای اکوسیستم سولانا

دیفای (DeFi)

اکوسیستم دیفای سولانا شامل صرافی‌های غیرمتمرکز (Dex) مثل Serum و Orca، پروتکل‌های وام‌دهی مانند Solend و Marginfi و پلتفرم‌های ییلد فارمینگ است. کارمزد پایین، اجرای سریع و نقدشوندگی خوب، آن را به یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای توسعه‌دهندگان دیفای تبدیل کرده است.

مثال عملی:

• Dex‌ها با کارمزد کمتر از یک سنت و امکان اجرای معاملات در کمتر از یک ثانیه، محبوبیتی بی‌نظیر میان معامله‌گران حرفه‌ای ایجاد کرده‌اند.

NFT

سولانا از معروف‌ترین بسترها برای راه‌اندازی و خرید و فروش NFT است. مارکت‌پلیس‌هایی نظیر Magic Eden و Solanart به میلیون‌ها کاربر امکان خرید و معامله توکن‌های غیرقابل تعویض با هزینه پایین و سرعت بالا را داده‌اند.

وب۳، ابزارهای توسعه‌دهنده و برنامه‌های غیرمتمرکز

هزاران برنامه‌ غیرمتمرکز (DApps) در زمینه بازی، پلتفرم‌های DAO، شبکه‌های اجتماعی، راهکارهای احراز هویت و ابزارهای توسعه‌دهنده روی سولانا فعال هستند. سولانا به کمک کامپایلرهای Rust و C/C++ مستقیماً پروژه‌های گسترده را پشتیبانی کرده و پیچیدگی کمتری نسبت به سایر رمز ارزهای نسل سه دارد.

پرداخت و انتقال ارزش

سرعت و ارزانی تراکنش‌ها باعث شده کسب‌وکارهای اینترنتی، پروژه‌های NFT، و حتی بازارهای آف‌چین برای پرداخت‌های خرد، سولانا را ترجیح دهند.

تحلیل توکن SOL 

کاربرد و اقتصاد توکن

توکن سولانا با نماد SOL، به عنوان سوخت اصلی شبکه برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند استفاده می‌شود. علاوه بر آن، دارندگان SOL می‌توانند با استیکینگ در اعتبارسنجی شبکه شرکت کرده و میزان مشخصی پاداش دریافت کنند.

مدل تورمی و ارزش بازار

در ابتدای راه‌اندازی، نرخ تورم SOL حدود ۸٪ در سال بود و هر سال به طور برنامه‌ریزی شده کاهش می‌یابد تا به حدود ۱.۵ درصد در بلندمدت برسد.

(SOL یکی از ۱۰ رمزارز برتر بازار با ارزش بازار بیش از ۵۰ میلیارد دلار است - این آمار در زمان نگارش مقاله است.)

استیکینگ

هر کاربر می‌تواند توکن‌های SOL خود را نزد هر اعتبارسنج مورد اعتماد قفل کند و در ازای آن پاداش سالانه دریافت کند. نسبت پاداش بسته به حجم استیکینگ کل شبکه و درصد کمیسیون هر اعتبارسنج متغیر است.

اطلاعات کامل درباره استیکینگ سولانا:

• مدت زمان قفل: آزاد (Unbonding time: حدود ۲-۴ روز)
• حداقل میزان: ندارد
• ریسک: فقط در صورت عملکرد نادرست اعتبارسنج، جریمه تعلق می‌گیرد.

آینده و نقشه راه سولانا

سولانا همچنان با جذب پروژه‌های جدید، افزایش تعداد اعتبارسنج‌ها، توسعه لایه‌های امنیتی و رفع مشکلات مقیاس‌پذیری، موقعیت خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین ستون‌های Web3 تثبیت کرده است. در نقشه راه جدید، توجه به راهکارهای مقیاس‌پذیری بیشتر (Sharding-like)، افزایش سطح غیرمتمرکزسازی (افزایش نودها) و توسعه زیرساخت‌های NFT و GameFi دیده می‌شود. همچنین پل‌های بین‌زنجیره‌ای (Cross-chain Bridges) برای انتقال آسان‌تر دارایی‌ها در دستور کار جدی سولانا است و پروژه‌هایی مانند Wormhole این مسیر را تقویت کرده‌اند.

 فرصت‌ها و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در سولانا

فرصت‌ها:

• پیشرو بودن در مقیاس‌پذیری و سرعت عملیاتی
• جذب پروژه‌های خلاق در حوزه Web3 و GameFi
• افزایش پذیرش توسط کاربران و توسعه‌دهندگان
• پتانسیل رشد بازار NFT و دیفای روی سولانا
• شراکت‌های بین‌المللی و ورود سرمایه‌گذاران بزرگ بازار

ریسک‌ها:

• تکرار اختلالات شبکه و حملات هکری
• رقابت شدید با سایر بلاک‌چین‌های نسل جدید (اتریوم، آوالانچ، Aptos و…)
• ریسک‌های ناشی از تمرکز اعتبارسنج‌ها یا تصمیمات تیم توسعه
• امکان قوانین دولتی محدودکننده و مشکلات حقوقی
• وجود پروژه‌ها و توکن‌های پرریسک در اکوسیستم

مقایسه سولانا با سایر شبکه‌ها (اتریوم، آوالانچ و…)

توضیح: هر شبکه مزایا و معایب خاص خود را دارد. سولانا در سرعت و کارمزد بی‌رقیب است اما اتریوم در تعداد توسعه‌دهنده و امنیت تاریخی بالا، همچنان پیشتاز محسوب می‌شود.

سولانا یکی از پیشرفته‌ترین، سریع‌ترین و ارزان‌ترین زیرساخت‌های حال حاضر دنیای بلاکچین است که با نوآوری در الگوریتم اجماع و معماری شبکه، ظرفیت بی‌نظیری برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز، دیفای و NFT در اختیار کاربران قرار داده است. رشد فوق‌العاده در تعداد پروژه‌ها و پذیرش کاربران، آینده‌ای روشن و پویاتر را برای Solana پیش‌بینی می‌کند. با این حال، سرمایه‌گذاری در هر پروژه رمزارزی نیازمند درک عمیق از فرصت‌ها و ریسک‌های آن است. همواره توصیه می‌شود فقط بخشی از سبد سرمایه را به سولانا اختصاص داده، تحقیقات کافی انجام دهید، و دارایی‌ها را در کیف پول‌های امن نگهداری کنید.